Finansijska pismenost postaje nezaobilazna tema u svijetu u kojem tehnologija i finansijske inovacije oblikuju svakodnevicu. U Republici Srpskoj, istraživanje sprovedeno u aprilu 2024. godine otkriva značajne podatke o nivou poznavanja osnovnih finansijskih pojmova, navikama u planiranju finansija i percepciji obrazovnog sistema. Šta kažu procenti i kako možemo iskoristiti ove uvide za kreiranje boljih rješenja?
Poznavanje finansijskih pojmova
Rezultati istraživanja pokazuju da većina ispitanika ima samo djelimično znanje o osnovnim finansijskim pojmovima, poput kamatnih stopa, štednje i inflacije. Konkretno, 44.6% ispitanika izjavljuje da ima djelimično razumijevanje, dok je potpuno poznavanje ovih pojmova prisutno kod samo 8.5% populacije. Najmanji stepen poznavanja ovih pojmova je među nezaposlenima, dok posmatrano prema starosti, mladi od 18 do 24 godine imaju najviše procente u dva krajnja odgovora. Preko jedne trećine ih uopšte nije upoznato sa osnovnim finansijskim pojmovima, dok je ujedno njih 18% potpuno upoznato, što je više od drugih starosnih grupa.
Najinformisanija grupa su zaposleni u privatnom sektoru između 36 i 40 godina, gdje najveći broj ispitanika pokazuje napredno poznavanje osnovnih finansijskih pojmova, značajno više od drugih grupa.
Edukacija i spremnost za učenje
Kada je riječ o formalnoj edukaciji iz oblasti finansija, podaci pokazuju da je samo 11% ispitanika ikada pohađalo neki kurs ili obuku na ovu temu. Među mladima od 18 do 24 godine, ovaj procenat je nešto viši i iznosi 15%, što ukazuje na njihovu spremnost da unaprijede svoja znanja. Ipak, ovaj podatak istovremeno ukazuje na nedovoljnu prisutnost finansijske edukacije u formalnom obrazovnom sistemu.
Što se tiče percepcije obrazovnog sistema, preko 25% ispitanika smatra da postojeći sistem nije uopšte adekvatan za razvoj finansijske pismenosti među mladima, a preko 60% njih da je tek djelimično adekvatan. Taj procenat još viši među mladima do 24 godine, gdje čak 64% njih smatra da trenutni obrazovni sistem uopšte nije adekvatan za razvoj finansijske pismenosti.
Navike u planiranju finansija
Kada su u pitanju navike u planiranju ličnih finansija, podaci otkrivaju zabrinjavajuću sliku. Samo 50% ispitanika povremeno planira svoj lični budžet i štednju, dok 33% uopšte ne praktikuje ovu naviku. Zaposleni u privatnom sektoru pokazuju nešto bolje rezultate, gdje nešto preko 60% ispitanika povremeno planira svoje finansije.
Ujedno, jedino je među mladima uzrasta od 18 do 24 godine bilo ispitanika koji su rekli da planiraju da uskoro pohađaju neki oblik edukacije iz domena finansijske pismenosti.
Korištenje finansijskih proizvoda
Najkorišteniji finansijski proizvodi su tekući računi, koje koristi 78% ispitanika, dok kredite koristi 29% populacije. Krediti su posebno česti kod zaposlenih u javnom sektoru starijih od 40 godina, gdje značajan dio njih koristi kredit kao ključni finansijski alat. Ovo ukazuje na potrebu za edukacijom o odgovornom korištenju kredita i upravljanju dugom. Istovremeno, tek nešto preko 10% ispitanika koristi osiguranje i štedni račun, dok je samo 2% njih investiralo u finansijske instrumente.
Zaključak
Analiza ovih podataka jasno pokazuje da postoji značajan prostor za unapređenje finansijske pismenosti u Republici Srpskoj. Posebno zabrinjava činjenica da više od polovine mladih nije zadovoljno postojećim obrazovnim sistemom, dok je samo 11% populacije imalo priliku da se formalno edukuje o finansijama.
Uvođenje novih obrazovnih programa i neformalnih oblika edukacije može pomoći u smanjenju ovih razlika. Uz podršku javnih institucija, privatnog sektora i nevladinih organizacija, možemo stvoriti generacije koje će biti finansijski pismenije i spremnije da se suoče s izazovima modernog svijeta.
Finansijska pismenost nije samo individualni cilj – to je osnova za stabilnije i prosperitetnije društvo. Vrijeme je da iskoristimo ove podatke kao vodič za kreiranje konkretnih akcija koje će mladima omogućiti bolju finansijsku budućnost.
