Visoke stope inflacije su, nakon dugo vremena, opet briga za evropske ekonomije. Jedan od glavnih uzroka opšteg rasta cijena jesu energenti, odnosno vrtoglav rast njihovih cijena u proteklom periodu. Sankcije Rusiji zbog situacije u Ukrajini unijele su dodatnu paniku, s obzirom na značaj ove zemlje za evropski energetski sektor.
Cijena nafte bilježi rekordne nivoe u odnosu na cijene proteklih pet godina. Fjučersi za brent naftu (Brent crude oil) iznosili su 3. marta preko 116 USD za barel nafte, što je najviša cijena još od 2013. godine. Poređenja radi, 5. januara, prije rasplamsavanja pandemije koronavirusa, cijena ove nafte bila je 64,98 USD za barel, što je rast od preko 70%. Očekuje se da će cijena dodatno rasti u narednom periodu, naročito ukoliko se sankcije Rusiji prošire i na energetski sektor.
Izvor: Yahoo finance, podaci od marta 2017. do marta 2022.
Prirodni gas, jedan od glavnih energenata u Evropi, ujedno je i jedan od glavnih izvoznih proizvoda Rusije. Iako na izvoz gasa još uvijek nisu uvedene sankcije, strah i panika na tržištu tjeraju cijene gasa naviše. Premda se grejna sezona bliži kraju, gas je evropskim privredama važan i kao energent za proizvodnju električne energije, što se često zaboravlja. S obzirom na zelenu agendu EU, i zatvaranje pogona koji funkcionišu na ugalj, potražnja za gasom bi mogla biti dodatno povećana u budućnosti ukoliko podbaci proizvodnja energije iz vjetra, što nije nerealan ishod. U tom slučaju, viša tražnja će povećati cijene gasa, što je potencijalno moglo da se izbjegne u slučaju da je projekat “Sjeverni tok 2” nastavljen i tako obezbijeđena dodatna ponuda ruskog gasa. Pored toga, i nesuglasice na Magrebu preko kojeg ide značajan dotok prirodnog gasa u Evropu dodatno utiču na povećanje cijena.
Na grafikonu se može pratiti kretanje cijena gasa preko referentnog holandskog TTF.
Izvor: Barchart
Situacija kada je riječ o uglju nije mnogo bolja. Cijene uglja su i prije krize u Ukrajini bile visoke, naročito zbog disrupcije u snabdijevanju u zemljama kao što su Indonezija i Australija, koje su značajni izvoznici uglja. Cijena uglja u Evropi će vrlo vjerovatno rasti u narednom periodu, s obzirom na to da neke zemlje, poput Italije, najavljuju ponovno pokretanje termoelektrana na ugalj, dok u strahu od nestanka gasa Njemačka gomila rezerve ovog energenta. Cijena uglja trenutno iznosi preko 400 USD za tonu (Newcastle referentni ugalj), što je u odnosu na početak 2022. kada je cijena bila približno 157 američkih dolara, povećanje od preko dva i po puta.
Cijene energenata, naročito u Evropi, umnogome će zavisiti od razvoja situacije u Ukrajini i sankcija koje su uvedene Rusiji. Očekivanja su da će čak i u kratkom roku doći do smirivanja panike i stabilizacije cijena, ali će one svakako da budu više u odnosu na period prije pandemije. Procjena je da će se cijene uglja padati i stabilizovati se u drugom kvartalu ove godine. Kada je riječ o cijeni nafte, ona će ostati iznad 100 USD za barel, s tim da će trend pada cijene doći sa trećim kvartalom ove godine.
